CÔNG TY TNHH CHỔI PHÚC AN

Gian nan, vất vả, người dân tộc Cơ Tu vào rừng hái lộc đầu năm. Món tiền kiếm được ít thôi, nhưng vẫn là niềm vui khi mùa xuân về trên Trường Sơn Đông.

Cây chít ở miền Trung quen gọi là cây đót, mọc nhiều bên các khe suối, triền núi. Mùa đót thường đúng vào dịp Tết. Người Cơ Tu kiếm lá đót gói bánh “Aquat”, lấy hoa bán cho người Kinh làm chổi và bắt con sâu – một vị thuốc “bổ thận tráng dương” tương đương với “Đông trùng hạ thảo” của Trung Quốc.

Hái đót vất vả nhưng “có lộc” đầu năm.

Mỗi chuyến vào rừng tìm đót, người ta thu hoạch cả “3 trong 1” là lá đót, bông và con sâu đót! Trước tiên, lấy bông đót đem về sẽ có tư thương từ thành phố lên mua làm chổi đót. Ngọn và bông cây đót làm chổi phải chặt bỏ lá, bó thành từng bó dài 50 phân đến một mét gùi trên lưng.

Mồng 6 Tết, đi từ thành phố Huế lên huyện Nam Đông, A Lưới đã thấy cây đót phơi khắp nơi, màu xanh thẫm, hơi tím, đến lúc thật khô thành màu vàng rơm. Tại cổng Trạm bảo vệ lâm trường (Nam Đông), tôi gặp một nhóm thanh niên đi vào rừng cắt đót. Họ cho biết đã vào rừng từ mùng 4 Tết. Kiếm được một bó bán 1.000đồng, làm một ngày đêm, mỗi người kiếm được khoảng 50 nghìn đồng, người khỏe hơn có thể kiếm gấp đôi. Cây đót đã phơi khô nếu không bán hết vẫn có thể để dành, bán dần dần. Gặp những lúc trời âm u hoặc mưa như cái Tết này, giá đót sẽ cao hơn.

Hiện nay, mỗi lao động thu hoạch được 50-60kg cây đót tươi/ngày. Các tư thương ở nhiều tỉnh phía Bắc đang vào mua đến 3.000 đồng/kg đót tươi, về làm chổi xuất khẩu. Ông L. cho biết: Chổi đót được ưa chuộng tại Đài Loan. Từ mồng 6 Tết đến nay, đã có 9 container chổi được xuất sang Đài Loan, mỗi container 25 nghìn cây. Việc ăn nên làm ra của các doanh nghiệp sản xuất chổi đót đang tạo việc làm cho hàng nghìn lao động ở vùng núi miền Trung. Dịp này, học sinh nghỉ Tết cũng lũ lượt theo cha mẹ lên núi chặt đót về bán, các em nói đó là “lộc xuân” dành để mua đồ chơi, ăn quà…

Với tộc người Cơ Tu, khi mùa đót về họ làm một thứ bánh rất độc đáo – “Bánh đót”! Thứ bánh này người Cơ Tu chỉ làm vào dịp lễ hội mừng “lúa mới” – Tết Aza và Tết Nguyên đán. Tên bánh là bánh đót vì được gói bằng lá đót tươi. Khi bánh nấu chín tự nhiên có hương thơm của lá rừng. Do hình dạng chiếc bánh giống cái sừng trâu, nên người Cơ Tu còn gọi là bánh “Aquat” (bánh sừng trâu). Khác với bánh chưng, bánh tét, người ta dùng nếp khô để gói bánh. Khi gói bằng tấm lá đót, họ quấn ngọn lá quanh ngón tay cái hai vòng, tạo thành hình chóp lật ngược, đổ nếp vào. Tiếp tục quấn lá của nửa còn lại thành một hình chóp thứ hai, làm cho chiếc bánh có hình dáng như chiếc sừng trâu. Gói xong cột bánh thành từng cặp, ngâm vào nước lã cho hạt nếp mềm, rồi mới đem nấu chín. Nguyên liệu là loại nếp nương, hạt tròn dài, rất thơm, cộng với lá đót tươi nên bánh “Aquat” giữ nguyên mùi thơm của lá và nếp. Những người vào rừng cắt đót thường mang theo bánh “Aquat” ăn thay cơm.

Trong lúc cắt bông và hái lá, người Cơ Tu còn tìm bắt con sâu đót (còn có tên là sâu chít) để ngâm rượu, gọi là rượu chít. Cứ thấy ngọn cây đót nào bị héo úa thì bóc ra, con sâu mải mê hút sữa nằm gọn giữa thân cây, béo múp và màu trắng ngà giống như con tằm. Cả ngày tìm kiếm cũng chỉ bắt được vài chục con là nhiều. Đem về thả ngay vào hũ rượu ngâm khoảng một tháng, rượu sẽ thành màu trắng ngà. Cầu kỳ hơn thì dùng gạo nếp cho vào chảo rang đều, rồi lần lượt bỏ sâu vào, khi nào thấy các con sâu chín vàng như nếp thì lấy ra, có thể để ăn dần như cốm.

Rượu hoặc cốm sâu đót là vị thuốc rất bổ dưỡng đối với những người mới ốm dậy, trẻ suy dinh dưỡng và người già. Dưới thời các vua Nguyễn, Thái Y Viện mua sâu chít để bào chế “ngự tửu”, mỗi lạng sâu trả một lạng bạc, số tiền rất lớn!

Theo Vũ Hảo (Thể thao HCM)